فهندژ ، کهن دژ یا پهن دژ نام قلعه ای واقع بر کوه سعدی در کنار باغ زیبای دلگشا می‌باشد که زمانی تمام دشت
شیراز را زیر پای خود داشته است. میراثی ارزشمند که از تمدن گذشته به ما رسیده است که در میان شیرازی‌ها به قلعه بندر (قلعه‌ی پهندر) شهرت دارد.
مجموعه ای از چاه سنگی مربوط به
دوره هخامنشیان و گورهای صخره ای موجود در محل مربوط به
دوره ساسانی و سفال‌های پراکنده‌ی
دوره اسلامی، نشانگر این است که در دوره‌های مختلف تاریخی مورد استفاده قرار می‌گرفته و هرکدامش یادگاری از دوره‌های مختلف و طولانی زندگانیش است.
به گفته کارشناسان قدمت این دژ به
دوره هخامنشیان یا قبل از آن بر میگردد. قلعه ای با دو برج دیدبانى، قبور صخره اى بی نظیر و آثار ساختمانى که بیشتر آنها به دلیل گذشت زمان و بی توجهی مسئولین مخروب و یا در زیر خاک مدفون شده اند.
چاه مستطیلی تراشیده شده از سنگ با عمق صد و دو متر و دهانه ای به طول پنج متر و عرض سه متر که طبق تعبیری این چاه یا رصدخانه بوده یا استوان برای کاهن‌ها بوده است تا استخوان‌های اشخاص معتبر که مقامی داشته‌اند را به چاه بریزند، و همینطور در زمان‌های مختلف با تغییر کاربرد ادامه‌ی حیات داده است.
اینطور
...مشاهده کامل متن گفته میشود که پس از حمله‌ی امیر مبارزالدین به شیراز و دستگیری شیخ ابو اسحاق، حافظ و عبید زاکانی برای جلوگیری از شورش مردم اعلام داشتند که او را به قلعه فهندژ خواهند برد .
این دژ باستانی که به مرور زمان تخریب شده است، فقط آثار دیوارها و برجک‌های آن به جای مانده اما مهیج‌ترین و بارز‌ترین ویژگی این اثر کهن تعداد چند دهانه چاه دستکند در سنگ‌های یک پارچه این کوه می‌باشد.
چاه قلعه بندر بزرگترین چاه این محدوده محسوب میشود که با دهانه ای به ابعاد پنج در سه متر، عمق هشتاد و هشت متر و در ارتفاع هزار و ششصد و بیست و یک متری از سطح دریا، دل این کوه معروف شیراز را خراش داده و تا انتهای آن با همان شکل اولیه ادامه و پایان می‌یابد.
البته این چاه در گذشته‌ی نه چندان دور به عمق صد و چهار متر به وسیله ریسمان و وزنه اندازه گیری شده بوده ولی بدلیل ریخته شدن آوارهای فراوان انتهای آن مسدود و غیر قابل عبور می‌باشد.
دهانه این چاه تا به حال دو بار توسط مسئولین وقت شهر شیراز برای جلوگیری از حوادث احتمالی بسته شده است ولی در این دو بار این چاه توسط عده ای باز و غیر ایمن گردیده است.
با توجه به عمق این چاه، احتیاج به دو حلقه طناب استاتیک می‌باشد، یکی برای صعود و فرود و یکی برای پشتیبانی. در داخل این چاه جانورانی مانند کبوتر و هزار پا یافت میشود.
منابع :
http://www.shirazjavanclub.com/
http://www.irancaves.com/
http://dir.wikipg.com/
http://www.mehrnews.com/
http://www.simorghj.ir/
