آذربایجان و بویژه شهر
تبریز از
دیر باز در خلق قالیهای نفیس، نقش عمده ای داشته است.
سابقه تاریخی هنری این مردم به دوران مادها میرسد. طراحی فرش در این مرز و بوم، سابقه طولانی دارد و طراحان بزرگی در این منطقه وجود داشته اند که با خلق آثار گرانبها و با ارزش، خدمات ارزنده ای به فرش
ایران کرده اند.
به استناد منابع بسیار، در قرن سوم هجری ، آذربایجان از بزرگترین مراکز
بافت قالی و
زیلو بود. در
دوره سلجوقیان و ایلخانیان هنر
قالی بافی در آذربایجان رواج کامل داشت و بر مبنای مینیاتورهای نسخ خطی خمسه نظامی اثر قاسم علی و برخی آثار دیگر که بیشتر نقوش
قالی و طرز
بافت آن را نمایش می‌دهند، آشکار میشود که
قالی بافی در
دوره تیموریان و سپس در
دوره صفویه سیر تکاملی خود را طی نمود و نقوش جدیدی چون سجاده ای، گل و بوته، ترنج و
لچک، حیوانات، خصوصاً
...مشاهده کامل متن نقش گل شاه عباسی متداول گردید و تنوع رنگها و استفاده از ابریشم، ظرافت و زیبایی و کیفیت قالی‌ها را تا حد قالی پرده نما، بالا برد.
نمونه‌های چنین فرش هایی هم اکنون در بسیاری از موزه‌های دنیا در معرض نمایش قرار دارد.
تبریز از مراکز عمده قالی بافی ایران است و از زمان جانشینان هلاکوخان مغول و پس از آن ، مرکز داد و ستد قالی بوده است. در دوره صفوی نیز قالیهای بسیار نفیس در آذربایجان بافته می‌شد.
از این رو به جرئت می‌توان گفت که حفظ و احیای هنر قالی بافی در ایران مرهون هنرمندان قالیباف و بازرگانان آذربایجان است. امروز هم آذربایجان یکی از مراکز مهم تولید انواع قالی در ایران است و بافتن انواع قالی در بیشتر شهرها و روستاهای آذربایجان رواج کامل دارد و قالیبافی از صنایع دستی مهم استان محسوب میشود.
تولیدات این هنر از نظر صادرات اهمیت بسیار دارد و یکی از اقلام صادراتی عمده ایران را تشکیل می‌دهد. این امر موجب اشتغال نیروی عظیم انسانی نیز شده است. صنعت قالیبافی در سراسر استان به صورت کارگاهی در مناطق شهری ، و تک بافی تقریباً در اغلب روستاهای آذربایجان رواج دارد و هر ساله تعداد قابل توجهی از انواع قالی و قالیچه در طرح‌ها و نقش‌های متنوع و بافت‌های گوناگون به بازارهای داخلی و خارجی عرضه میشود.
لازم به ذکر است هفت نشان جغرافیایی از شهرستان‌های تبریز، خواجه، سراب، مهربان، هریس، بخشایش و آذرشهر از آذربایجان شرقی به ثبت ملی رسیده‌اند.
منابع : tebyan.net - wikipedia.org - yjc.ir
