سایت موزه عصر آهن

سایت موزه عصر آهن یکی از شگفت آورترین موزه‌های کشور بوده که مردگانی با قدمت چهار هزار سال در آن همراه با لوازم زینتی شان خفته اند.
وارد موزه که می‌شوی خوف عجیبی به سراغت می‌آید، مکانی نیمه تاریک در دل زمین و پر از اسکلت‌های گاها ثروتمند همراه با اشیائی گران بها.
به قدمت آثار و گورهای کشف شده در این موزه دقت که می‌کنی، تعجب برانگیز است، قدمت تاریخی این آثار به هزاره اول قبل از میلاد یعنی دوره آهن برمی گردد و شاید قدمت این آثار است که این سایت موزه را دارای ارزشی جهانی کرده است.
سال 76 اولین باری بوده است که این گورستان با چنین شهرت جهانی بر اثر یک عملیات خاکبرداری ساده در جوار مسجد کبود تبریز کشف شد و پس از آن کاوش‌های باستان شناسی توسط باستان شناسان مطرح کشور بر روی این منطقه انجام گرفت.
پس از تکمیل بررسی‌های صورت گرفته 38 گور متعلق به دوره عصر آهن در آن کشف شد که اکثر آن‌ها به صورت جنینی دفن شده بودند و سال 85 سالی بود که بالاخره این سایت موزه به عنوان اولین موزه صحرایی ایران آغاز به کار کرد.
علت قرار گرفتن کلمه سایت در کنار کلمه موزه این است که در کل موزه هایی که به شکل طبیعی در محوطه کاوش‌های باستان شناسی برقرار شده و در آن آثار کشف شده بدون تغییر و دستچین شدن به نمایش در می‌آیند، به نام سایت موزه معروف می‌شوند.
اندکی به شکل گورستان‌ها که دقت می‌کنی متوجه تفاوت هایی در بین شکل این گورها می‌شوی، شکل برخی از آن‌ها ساده، برخی دیگر در سازه‌های مربعی با دو ظرف سفالی و برخی دیگر نیز با لوازمی دفن شده اند که با یک نگاه ساده نمی‌توانی تشخیص بدهی که این لوازم چه چیزهایی هستند.
یادداشت‌های نقش بسته بر روی لوح‌ها شاید راهنمای خوبی برای فهمیدن این تفاوت‌ها باشد. گور نوزادان بصورت ساده بوده و گور نوجوانان در سازه‌های مربعی با دو ظرف سفالی همراه است.
کودکان با اسباب بازی‌هایشان دفن شده اند و زن‌ها با جواهرات و مرد‌ها با ابزار جنگی شان.
هرچند از برخی تفاوت‌ها در نوع اشیاء موجود در داخل قبور، شیوه ساخت و سادگی آنها می‌توان به راحتی پی به وجود تفاوت طبقاتی حتی در میان اجساد مدفون در این گورستان شد.
مثل اینکه صاحبان این گورها اعتقاد به جهان پس از مرگ و زنده شدن مردگان داشته اند و به دلیل این اعتقاد خود، کنار اجساد وسایل و ابزاری را دفن می‌کردند که از آن جمله می‌توان به سفال هایی اشاره کرد که داخل آنها مواد غذایی و آشامیدنی پر می‌کردند.
وجود سفال‌های بیشتر در کنار برخی از این اجساد نیز به احتمال زیاد نشان از ثروتمندتربودن آن‌ها نسبت به سایر همسایگان دفن شده در کنارشان است. همچنین وجود ظروف سفالی و اثرات غذا در کنار بعضی اجساد و همچنین دفن شدن آن‌ها به شکل جنینی یا چمباتمه ای و تفاوت جهت بدن و صورتشان تاییدی بر مهرپرست بودن این اجساد کشف شده است، زیرا برخی از کارشناسان جهت صورت را به زمان دفن ارتباط داده و آن را به سمت محل قرار گرفتن آفتاب می‌دانند.
به عبارتی به دلیل اعتقاد دینی این قوم (مهر پرستی) اجسادی که قبل از ظهر دفن می‌شدند به سمت شرق و اجسادی که بعد از ظهر دفن می‌شدند به سمت غرب بوده اند.
اما بدون توجه به جهت دفن همواره صورت جسد به سمت شمال قرار می‌گرفته است.
مسئله قابل توجه در این قبرستان تدفین ثانویه تعدادی از این اجساد است که نشان دهنده اهمیت و قداست این قبرستان در قرون گذشته است،آن جایی که مردم کوچ نشین قبیله اجساد خانواده خود را که در محل دیگری فوت کرده بودند به این مکان منتقل و در این محل که از اهمیت و قداست خاصی برخوردار بوده دفن می‌کرده اند.
با توجه به قرارگیری این موزه در فضای هشت متر پایین‌تر از خیابان و بالا بودن آب‌های زیرزمینی، مسیر رودخانه‌ای، حفر چاه‌های خانگی مکانی کاملا مرطوب است.برای از بین بردن رطوبت موجود، در دیوارها و سقف سایت دستگاه فن تعبیه شده است و در زمان‌های مناسب درها باز می‌شود تا جریان هوا، رطوبت موجود را از بین ببرد هرچند ، با توجه به حساسیت بسیار زیاد استخوان‌های انسانی و اشیای همراه آنها، اقدامات بهتر وکارشناسانه‌تری برای نگهداری از آن‌ها باید شکل بگیرد.
و شاید یکی از دلایل متلاشی بودن اسکلت‌های این اجساد به این دلیل بوده زیرا از آن جایی که مسیری طولانی برای تدفین این اجساد طی می‌شده، دقتی در سالم نگهداشتن جسد به حالت تدفین انجام نگرفته است.این بنا حالت تپه مانند داشته و این امر باعث شده سطح گورها با هم متفاوت بوده و اجساد در یک سطح و عمق ثابت دفن نشوند.
گروه کاوش برای رسیدن به پایین‌ترین لایه، قبور لایه‌های بالاتر را جمع کرده تا پس از مرمت و تهیه شناسنامه معرفی، در محفظه هایی به شکل تابوت شیشه ای به نمایش درآیند.
موزه عصر آهن تبریز را به حق می‌توان یکی از شگفت‌ترین و دیدنی‌ترین موزه‌های کشور دانست، جایی که می‌توان اجسادی به قدمت تمام طول تاریخ را با شگفتی تمام دید

منابع :
http://www.tabnak.ir/
http://www.mehrnews.com/
http://fa.wikipedia.org/
http://www.asriran.com/
http://www.yjc.ir/