اقلیم : گرم
نام قدیم : ایستاتیس
مساحت : 131551
جمعیت : 582682
سرزمین
یزد جلوه‌هایی از باشکوه‌ترین و درخشانترین میراث فرهنگی و تمدن کهن ادوار مختلف تاریخی
ایران را در خود جای داده است. تاریخ سکونت انسان در این خطه از هزاره سوم پیش از میلاد فراتر رفته است، به طوری که در عهد پیشدادیان طوایف در حال کوچ از بلخ به پارس، این سرزمین را یزدان، نامیدند و از آن زمان به بعد
یزد محل عبادت
...مشاهده کامل متن شد.
از مهم‌ترین مراکز اسکان اولیه این سرزمین به مهرپادین (مهریز) فهرشان، پهره (فهرج)، خورمیش، ادر (اردکان)، شواز، قلاع موبدان (میبد)، طرنج، عقدا و اشکذر می‌توان اشاره کرد.
شهر یزد به عنوان محلی پاک و مقدس در رأس تمام آبادی‌های مزبور قرار داشته است.
دره‌های سرسبز و مناطق ییلاقی، چشمه سارها، ارتفاعات و قله‌ها، غارها، حیات وحش و شکارگاهها و به‌ویژه جاذبه‌های کویری از خصوصیات جالب توجه طبیعت یزد است که برخی از آنها جزء تفرجگاههای مهم مردم استان به شمار می‌آید.
استان یزد از لحاظ کنش‌های فرهنگی نیز جالب توجه است. این منطقه از لحاظ رفتارهای فرهنگی مردم‌کانون گوناگونی‌هاست و در این بین خصوصیات فرهنگی زرتشتیان از پیشینه تاریخی درخشانی برخوردار است.زرتشتیان طبق آئین زرتشت مراسم ویژه‌ای را در روزهای معینی از سال برگزار میکنند که از دیدگاه جهانگردی‌برای افراد مسلمان و پیروان سایر ادیان جالب توجه و دیدنی است.
.......
یزد مرکز استان و شهرستان یزد در مرکز ایران است. این شهر بین رشته‌های شیرکوه و خرانق و در دره‌ای وسیع قرار گرفته‌است. آبادانی یزد از سدهٔ «پنجم هجری» به بعد بوده و اتابکان فارس از مهم‌ترین عوامل پیشرفت این شهر در سده‌های گذشته به‌شمار می‌روند.
یزد در منطقه جنوب شرق ایران واقع شده‌است.این شهر به «شهر بادگیرها» و «شهر دوچرخه‌ها» معروف است.استان یزد درقسمت مرکزی فلات ایران و در حاشیه‌ی دشت‌های کویر لوت ، با مساحتی حدود ۱۳۱ هزار و ۵۵۱ کیلومتر مربع ، چهارمین استان وسیع کشور محسوب میشود .
این استان از شمال غرب با استان سمنان ، از غرب با استان اصفهان ، از جنوب غرب با استان فارس ، از شرق با استان خراسان شمالی ، از شمال شرق با استان خراسان رضوی و از شرق و جنوب شرق با استان کرمان همسایه است.واژهٔ یزد در لغت به معنای مقدس و پاک بوده و وجه‌تسمیهٔ این شهر، سرزمین مقدس و شهر خدا است.
یزد پناهگاه بسیاری از دانشمندان و بزرگانی بوده که در زمان حملهٔ مغولان به ایران در سده‌های هفتم و هشتم هجری، این شهر را سکونتگاه و محل زندگی خود قرار داده بودند.
استان یزد در دامنه « سلسله کوه‌های مرکزی ایران » واقع شده و از پستی ، بلندی ، چاله‌ها و کفه‌های کویری‌متعددی تشکیل شده است. ناهمواری‌های استان مشتمل بر تپه‌های پای کوهی، دشت‌ها ، بیابان‌ها ، نواحی کویری وتپه‌های ماسه‌ای است.
در استان دو رشته کوه متفاوت از هم وجود دارد . اولی بخشی از کوه هایی است که در جهت‌شمال غربی - جنوب شرقی از مرکز ایران عبور میکنند و به « کوه‌های مرکزی ایران « معروف هستند .
دومی شامل‌رشته کوه هایی می‌شوند که در مناطق مرکزی ، شمالی و شرقی استان قرار دارند. « رشته شیرکوه » که مانند دیواری‌قسمت‌های مرکزی استان را از بخش غربی آن یعنی « چاله ابرقو » جدا می‌کند ، همواره از برف و یخ پوشیده شده و درتامین آب شهرهای یزد ، تفت و مهریز نقش مهم و اساسی دارد و در ادامه حیات شهرهای بزرگ یزد، تفت و مهریز نقش مهم و اساسی دارند .
بلندترین ناحیه استان یعنی « رشته کوه‌های شیرکوه » با ارتفاع ۴۰۷۵ متر ، در بخش جنوب غرب استان قرار گرفته و با جهت شمالی شرقی – جنوب شرقی استان را به دو قلمرو « شرقی » و « غربی » جدا می‌کند و اما پست‌ترین ناحیه یزد ، شمال تا شمال شرق را در بر می‌گیرد که همراه با « باتلاق‌های نمک » است.
اقوام و زبان :
مردم استان یزد از « نژاد آریادی » و « ایرانی » هستند و به علت موقعیت جغرافیایی ویژه این استان ، از آمیختن با نژادهای غیر ایرانی تا اندازه ای مصون مانده اند .
در روزگار باستان و با آغاز شهرنشینی در این سرزمین ، نژادهای دیگری در این ناحیه زندگی می‌کردند که با نژادهای اصلی ترکیب شدند . علاوه بر مهاجرت آریایی‌ها به ایران ، در دوره‌های بعد نیز ، گروه‌های از اعرب ، ترک‌ها ، مسیحی‌ها و کلیمی‌ها به این منطقه آمده و در این جا ساکن شدند .
مردم استان یزد به « زبان فارسی رایج » ، با پاره ای ویژگی‌های گویشی سخن می‌گویند . برخی ویژگی‌های گویشی در میان شهرستانهای این استان محسوس است . زبان شناسان نیم زبان‌های جدید ایرانی را به دو دسته غربی و شرقی تقسیم کرده اند .
« لهجه یزدی » جزو « نیم زبان‌های مرکزی دسته غربی » است که در بخش غرب فلات ایران ، تا حدود مرزهای ایران رواج دارد . علاوه بر این‌ها ، « زرتشتیان یزد » به زبان نیاکان خویش یعنی « زبان فارسی دری » سخن می‌گویند .
ولی این زبان به دلیل پاره ای عوامل اجتماعی ، فرهنگی و اقتصادی با زبان فارسی ترکیب شده و کم کم به فراموشی سپرده میشود .یزد اولین شهر خشتی و دومین شهر تاریخی جهان بعد از شهر ونیز ایتالیاست استان یزد از سرزمینهای کهن و تاریخی ایران زمین است.
در بعضی از منابع بنای اولیه برخی از شهرهای این استان چون (میبد) را به سلیمان پیغمبر، (یزد) را به ضحاک و اسکندر مقدونی و (ابر کوه) را به ابراهیم پیغمبر نسبت داده‌اند.
این بیانگر قدمت و دیرینگی پیشینیه تاریخی و فرهنگی سرزمین و مردم این دیار است. مجموعه آثار باستانی پراکنده موجود در این استان نیز به سهم خود گویای این پیشینه تاریخی است.
آثاری چون دست افزارهای سنگی بدست آمده از دره‌های شیر کوه، نگاره‌های روی تخت سنگ کوه ارنان، تکه سفالهای منقوش نارین قلعه میبد – متعلق به دوره ایلامی، غارهای استان و آثار معماری و شهر سازی باستانی و... نشان می‌دهد مدنیت یزد، در چهار کانون باستانی (مهریز و فهرج)، (یزد)، (رستاق و میبد) و (اردکان) متمرکز بود. پژوهشگران این منطقه را که در مسیر شاهراه‌های باستانی (ری – کرمان) و (پارس – خراسان) قرار داشت، جزء سرزمینهای دوردست مادها شمرده‌اند.
زبان
مردم یزد به زبان فارسی رایج با گویش یزدی سخن می‌گویند و بسیاری از واژه‌ها و ترکیبات زیبای فارسی را در گویش خود حفظ کرده‌اند. در استان یزد برخی ویژگی‌های گویشی میان شهرستانهای مختلف محسوس است.
معتقدان به آیین زرتشتی در میان خود هنوز به زبان نیاکانشان سخن می‌گویند و به ویژه مراسم مذهبی خود را با این زبان انجام می‌دهند. گویش یزدی بخشی از فارسی دری (فارسی خالص و اولیهٔ ایرانیان) است.
دین
بیشتر مردم یزد مسلمان و شیعه دوازده امامی هستند. همچنین گروه بزرگی از زرتشتیان ایران در یزد ساکن هستند. اقلیت کوچکی از یهودیان نیز ساکن این شهر می‌باشند.
موقعیت اجتماعی و اقتصادی :
استان یزد از دیر باز منطقه ای صنعتی بوده و صنایع آن به دو صورت صنعتی و دستی رواج داشته است. فرش بافی ، چاقو سازی ، سبد بافی ، سنگ تراشی ، پارچه بافی ، زیلو بافی ، سرامیک ، سفال سازی ، کرباس بافی ، طلا و نقره کاری از صنایع دستی یزد هستند .
این استان از نظر صنایع کارخانه ای اکنون دارای کارخانه‌های تولیدی بزرگ و کوچک است. علاوه برکارگاه‌های کوچک نساجی و شیرینی سازی ، که شمار آنها بسیار است، ده‌ها واحد تولیدی دیگر وجود دارد که در رشته‌های گوناگون فعالیت میکنند .
صنایع ماشینی ریسندگی و بافندگی از سال ۱۳۱۲ هـ . ش ، در استان یزد پدید آمد . اساس این دگرگونی وجود صدها کارگاه سنتی بافندگی و هزاران بافنده ماهر و هنرمند در این منطقه بوده ، که هم زمان با نخستین حرکت‌های صنعتی شدن ریسندگی و بافندگی در کشور، به مراکز تولیدی کارخانهای روی آوردند .
استان یزد با دارا بودن ۳۳۰ واحد تولیدی نساجی ، نیمی از منسوجات کشور را تولید و عرضه می‌کند و ۷۰ درصد زمینه‌های اشتغال صنعتی استان یزد ، به این صنایع تعلق دارد.
علاوه بر صنایع ماشینی و صنایع دستی ؛ صنعت شیرینی‌سازی نیز در استان یزد از قدمتی دیرینه برخوردار است و محصولات آن صاحب شهرتی جهانی هستند که از مرزهای ایران فراتر رفته است .
مهم‌ترین شیرینی‌جات یزدی با نام‌های قطاب ، پشمک و باقلوا شهرت دارند.
با وجود شرایط آب و هوایی و زیستی نامناسب منطقه ، تشکیلات زمین شناختی این استان، ذخیره‌های بزرگ معدنی را در دل خود ، جای داده است ، به طوری که می‌توان این استان را منطقه ای معدنی نامید .
بزرگترین قطب‌های معدنی آهن ایران در استان یزد قرار دارد . همچنین می‌توان از معادن غنی سرب و روی مهدی آباد ، کوشک ، دره انجیر و منصور آباد ، بوکسیت صدرآباد ، معدن اورانیوم ساغند اردکان که در نوع خود در خاورمیانه بی نظیر است ، مس اردکان و تفت ، نام برد .
گذشته از این‌ها ، معدن‌های فلزی ، سنگ‌های تزیینی با کیفیت بسیار بالا ، مانند : مرمر ، مرمریت ، گرانیت ، چینی و نیز موادی چون باریت ، گچ ، فسفات ، نمک به فراوانی در سطح استان یزد وجود دارد.
استان یزد در بخش کشاورزی به دلیل خشکی آب و هوا و میزان بارندگی کم در بین استان‌های ایران ، کمترین اراضی کشاورزی را به خود اختصاص داده است . عمده محصولات کشاورزی یزد شامل خرما ، پسته و گندم میشود .
سوغات :
صنایع دستی : انواع لباس‌های ترمه بافی شده ، زیلو ، سفال ، سرامیک با نقش‌های اصیل مرغ و ماهی و خورشید خانم ، فرش ، گیوه
بخش شیرینی : باقلوا ، پشمک ، زولبیا ، حاجی بادام ، سوهان ، قطاب ، لوز بید مشک ، لوز پسته ، لوز نارگیل ، لوز زعفرانی
منبع :fa.wikipedia.orghttp://yazdchto.ir/http://www.ostanyazd.ir/
